Zygmunt August (1520 - 1572)

Władca, jeden z najmędrszych, jakich dało nam przeznaczenie

                           

 W. Konopczyński ,,Dzieje Polski nowożytnej t.I 1506 - 1648"

           Pan był mądry, rozsądny i wielkimi dary od Boga obdarzony. (...) Był to pan trzeźwy, cichy, była w nim ludzkość wielka; wymowy był takiej, że trudna kto miał z nim w polszczyźnie zrównać; do tego języków kilka umiał, i tak nimi mówił, żeby każdy rzekł, iż się w nich urodził

M. Bielski ,,Kronika niegdyś w Krakowie drukowana tera z nowu z doprowadzeniem aż do Augusta III przedrukowana Warszawa 1764

Zygmunt August (1520 - 1572) był Królem Polskim i Wielkim Księciem Litewskim. Do historii Polski przeszedł jako twórca Unii Lubelskiej, mecenas Górnickiego i Kochanowskiego i król ,,państwa bez stosów". W popkulturze bardziej znany z tego, że chciał rzucić koronę dla Barbary Radziwiłłówny. W poczcie wyróżnia się burzliwym życiem. Zmarł jednak w samotności jako ostatni ze wspaniałej dynastii Jagiellonów, zostawiając w spadku arrasy i kraj w rozkwicie.

Zygmunt August był długo oczekiwanym następcą tronu, jedynym legalnym synem Zygmunta Starego i Bony Sforzy. Urodził się 1 sierpnia 1520 w Krakowie. Wychowaniem królewicza zajęła się jego matka. August dorastał na renesansowym dworze pod okiem nadopiekuńczej Bony, która chciała by jej syn był w przyszłości władcą idealnym, lecz jej podporządkowanym. Dlatego Zygmunt nauczył się manier, języków obcych, matematyki, przyrody, geografii, pańskich gestów, ale nie rządzenia. Bona bała się, że szlachta nie obierze jej syna po śmierci starego króla, więc doprowadziła do jego koronacji jeszcze za życia Zygmunta I tzw. vivente rege. Zygmunt August jako niespełna dziesięcioletni chłopiec został ukoronowany w Katedrze Wawelskiej na króla Polski w 1530 r.
Zygmunt August wyrósł na przystojnego mężczyznę, który podobał się kobietom i lubił beztroskie życie. W 1543 r. poślubił młodziutką i chorowitą Elżbietę Habsburżankę, bratanicę cesarza Karola V, nota bene swoją stryjeczną siostrzenicę. Małżeństwo to miało przypieczętować sojusz między Jagiellonami a Habsburgami, czemu była przeciwna królowa Bona. Małżeństwo to nie układało się od samego początku. Kilka miesięcy po ślubie Zygmunt August wyjechał na Litwę. Tam poznał Barbarę Radziwiłłównę, wdowę po Gasztołdzie, i nawiązał z nią romans. Zaprzyjaźnił się z jej braćmi: Mikołajem Rudym i Mikołajem Czarnym, oboje tak samo żądni władzy. Ten ostatni stał się jego powiernikiem i "prawą ręką". August poczuł, że czas sięgnąć po władzę. W 1544 r. jego ojciec mianował go namiestnikiem wielkiego księstwa litewskiego i odtąd rozpoczęły się jego rządy. Przeprowadził kilka reform (np. pomiary włóki, pieniężną), ale głównie skupiał się na balach, polowaniach i Barbarze Radziwiłłównie. Po śmierci Elżbiety w roku 1545 już wcale nie krył się z romansem. Potajemnie poślubił Barbarę w 1547 r.
Stary król Zygmunt I  zmarł 1 kwietnia 1548 roku. Tego samego dnia Zygmunt August objął pełnię władzy. Wtedy prawda wyszła na jaw i cały kraj dowiedział się o małżeństwie króla. Wybuchł skandal, Bona pokłóciła się z synem i opuściła Kraków, a szlachta chciała wszcząć wojnę domową. Wbrew temu wszystkiemu Zygmunt August doprowadził do jej koronacji w 1550 r. Szczęście nie trwało jednak długo. Po pół roku Barbara umarła.
Zygmunt popadł w depresję, nie mógł się z tym pogodzić do końca życia. Mimo tego poślubił Katarzynę Habsburżankę, siostrę pierwszej żony. Małżeństwo tak samo było nie udane jak pierwsze, a co najważniejsze bezdzietne. Zygmunt August żądał nawet rozwodu. Katarzyna wyjechała z Polski w 1566r i zmarła sześć lat później.

W polityce Zygmunt August przeprowadził kilka reform, zaczął wojną o Inflanty z Iwanem Groźnym, założył pierwszą pocztę w Polsce. Za jego czasów wodował pierwszy galeon,,Smok", odbyła się egzekucja praw. Król doprowadził też do Unii Lubelskiej w 1569 r. Był mecenasem sztuki.

Zmarł w samotności 7 lipca 1572 r.